नर्मदा नदी

विकिपीडिया से
(नर्मदा से अनुप्रेषित)
नर्मदा
नर्बदा, रेवा
नदी
जबलपुर के लगे नर्मदा के तीर
देस  भारत
राज्य मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र, गुजरात
सहायिका
 - बायें से बुढ़नेर नदी, बंजार नदी, शेर नदी, शक्कर नदी, दुधी नदी, तवा नदी, गंजाल नदी, छोटा तवा नदी, कावेरी नदी, एमपी, कुंडी नदी, गोई नदी
 - दहिने से हीरन नदी, तेंदोनी नदीr, चोरल नदी, कोलार नदी, मान नदी, उड़ी नदी, हतनी नदी, ओरसांग नदी
शहर डिंडोरी, जबलपुर, हरदा, मांधाता, बरवानी, ओंकारेश्वर, बरवाहा, माहेश्वर, मांडला, भरूच, राजपीपल, धर्मपुरी, वडोदरा, राजकोट
उदगम नर्मदा कुंड
 - लोकेशन अमरकंटक पठार, अनूपपुर जिला, बिचला भारत, मध्य प्रदेश
 - ऊँचाई 1,048 मी (3,438 फीट)
 - निर्देशांक 22°40′0″N 81°45′0″E / 22.66667°N 81.75000°E / 22.66667; 81.75000
मुहाना खंभात के खाड़ी, अरब सागर
 - लोकेशन भरूच जिला, गुजरात
 - ऊँचाई 0 मी (0 फीट)
 - निर्देशांक 21°39′3.77″N 72°48′42.8″E / 21.6510472°N 72.811889°E / 21.6510472; 72.811889निर्देशांक: 21°39′3.77″N 72°48′42.8″E / 21.6510472°N 72.811889°E / 21.6510472; 72.811889
लंबाई 1,312 किमी (815 मील) लगभ.
जलनिकास
 - औसत 1,447 m3/s (51,100 cu ft/s) [1]
Discharge elsewhere (average)
 - गरुडेश्वर 1,216 m3/s (42,943 cu ft/s) [2]
नर्मदा के मारग, कुछ सहायिका आ मोटामोटी एकरे बेसिन के बिस्तार देखावत नक्शा

नर्मदा चाहे नर्बदा[3][4][5] नदी भारत में बहे वाली एगो महत्वपूर्ण नदी ह। ई बिचला भारत के राज्य मध्य प्रदेश में अमरकंटक पहाड़ से निकल के पूरूब से पच्छिम दिसा में बहे ले आ लगभग 1,312 किमी (815.2 मील) के लंबाई वाली ई नदी अंत में खंभात के खाड़ी, अरब सागर में गिरेले।[6][7]

नदी अपना लगभग पूरा लंबाई में एगो भ्रंश घाटी से हो के बहे ले आ एही कारन एकर बेसिन एरिया पूरूब से पच्छिम ओर पट्टी के रूप में बा आ उत्तरी आ दक्खिनी किनारे पर परबत श्रेणी खड़ा बाड़ी। परंपरागत रूप से बिंध्य परबत आ नर्मदा के उत्तर भारत आ दक्खिन भारत के बीचा के बिभाजक मानल जाला।[8] नर्मदा के पहिला साहित्यिक उल्लेख कालीदास के रघुवंश काब्य में "रेवा" नाँव से मिले ला।[9] एकरे साथे कई किसिम के कथा भी जुड़ल बा।[5] भारत के हिंदू परंपरा में एह नदी के बहुत पबित्र मानल जाला।[10]

संदर्भ[संपादन करीं]

  1. कुमार, राकेश; सिंह, आर डी; शर्मा, के डी (2005). "Water Resources of India" [भारत के जल संसाधन] (PDF). करेंट साइंस. बंगलौर: करेंट साइंस एसोसियेशन. 89 (5): 794–811. Retrieved 13 अक्टूबर 2013.
  2. "नर्मदा बेसिन इस्टेशन: गरुडेश्वर". UNH/GRDC. Retrieved 1 अक्टूबर 2013.
  3. Kripa Shankar Gaur (1965), Bhārata kī bhaugolika samīkshā, Hindī Pracārak Pustakālai
  4. Ratanalāla Varma (1987), Bhāratīya saṃskr̥ti ke rakshaka, Bhāratīya Gurjara Parishad
  5. 5.0 5.1 Sharad K. Jain; Pushpendra K. Agarwal; Vijay P. Singh (16 May 2007), Hydrology and Water Resources of India, Springer Science & Business Media, pp. 309–, ISBN 978-1-4020-5180-7
  6. "Narmada Valley Development Authority, NVDA, Government of Madhya Pradesh, Narmada Basin, Narmada Water Dispute". Nvda.nic.in. 16 जुलाई 1985. Archived from the original on 28 मई 2014. Retrieved 3 मार्च 2014.
  7. "Narmada River".
  8. Ronald C. Fisher (1995), Toward Sustainable Development?: Struggling Over India's Narmada River, M.E. Sharpe, pp. 49–, ISBN 978-1-56324-341-7
  9. Ronald C. Fisher (1995), Toward Sustainable Development?: Struggling Over India's Narmada River, M.E. Sharpe, pp. 48–, ISBN 978-1-56324-341-7
  10. Richard Leviton (5 September 2007), Welcome to Your Designer Planet!: A Brief Account of the Cosmogony on Earth, iUniverse, pp. 166–, ISBN 978-0-595-88840-5