अमरकंटक

विकिपीडिया से
अमरकंटक
आम्रकूट
तीर्थ आ हिल इस्टेशन
Amarkantal Photo
अमरकंटक is located in India
अमरकंटक
अमरकंटक
मध्य प्रदेश में लोकेशन
अमरकंटक is located in Madhya Pradesh
अमरकंटक
अमरकंटक
अमरकंटक (Madhya Pradesh)
Coordinates: 22°49′19″N 81°45′12″E / 22.822°N 81.7532°E / 22.822; 81.7532निर्देशांक: 22°49′19″N 81°45′12″E / 22.822°N 81.7532°E / 22.822; 81.7532
देस भारत
राज्यमध्य प्रदेश
जिलाअनूपपुर
Area
 • Total47 किमी2 (18 बर्ग मील)
Elevation
1,048 m (3,438 ft)
Population
 (2011)
 • Total8,416
 • Density181/किमी2 (470/बर्ग मील)
भाषा
 • ऑफिशियलहिंदी
Time zoneUTC+5:30 (IST)
पिनकोड
484886
ISO 3166 codeIN-MP

अमरकंटक[1] भारत के मध्य प्रदेश के अनुपपुर में एगो तीर्थ आ नगर पंचायत बा। अमरकंटक क्षेत्र एगो अनोखा प्राकृतिक धरोहर क्षेत्र हवे आ विंध्यसतपुड़ा श्रृंखला के मिलन बिंदु हवे, मैकाल पहाड़ी एकर केंद्र हवे। इहे जगह ह जहाँ नर्मदा नदी, सोन नदी आ जोहिला नदी (सोन के सहायक नदी) के उदय होला।

15वीं सदी के लोकप्रिय भारतीय रहस्यवादी आ कवि कबीर के बारे में कहल जाला कि ऊ कबीर चाबुतरा पर ध्यान कइले रहलें, जे अमरकंटक शहर में स्थित बाटे।[2]

शब्दउत्पत्ति[संपादन करीं]

अमरकंटक दू गो संस्कृत शब्दन के संयोजन हवे, अमर (अमर) आ कंटक (बाधा भा काँट)। कवि कालिदास एकर जिक्र आम्रकूट के रूप में कइले बाड़न जवन बाद में अमरकंटक बन गइल।[3]

लोकेशन[संपादन करीं]

नर्मदा कुंड मंदिर, नर्मदा नदी के उत्पत्ति

अमरकंटक भारत के मध्य प्रदेश राज्य में 22°40′N 81°45′E / 22.67°N 81.75°E / 22.67; 81.75 पर बा। एकर समुंद्र तल से औसत ऊँचाई 1,048 मी (3,438 फीट) बा। रीवा, शाहडोल, अनुपपुर, जबलपुर, कटनी, बिलासपुर आ गौरेला, पेंड्रा रोड से होके जाए वाली सड़क एकरा के जोड़ेले। नजदीकी रेलवे स्टेशन पेंड्रा रोड आ अनुपपुर, पेंड्रा रोड 43 किमी (27 मील) बा केओन्ची के रास्ता से आ महज 28 किमी (17 मील) ज्वालेश्वर के रास्ता से ह। नजदीकी हवाई अड्डा बिलासपुर हवाई अड्डा (120... किमी) बा।[4][5]

जनसांख्यिकी[संपादन करीं]

जनगणना भारत 2011 के ओर से जारी रिपोर्ट के मुताबिक अमरकंटक नगर पंचायत के आबादी 8,416 बा जवना में से 4,514 पुरुष बाड़े जबकि 3,902 महिला बाड़ी।

0-6 साल के उमिर के लइकन के आबादी 921 बा जवन अमरकंटक के कुल आबादी के 10.94% बा। अमरकंटक नगर पंचायत में लिंग अनुपात 864 बा जबकि राज्य के औसत 931 बा। एतने ना, अमरकांत में बाल लिंग अनुपात 931 के आसपास बा, जबकि मध्य प्रदेश के राज्य औसत 918 बा। अमरकंटक शहर के साक्षरता दर 80.20% बा, जवन राज्य के औसत 69.32% से अधिका बा। अमरकंटक में पुरुष साक्षरता लगभग 88.06% बा जबकि महिला साक्षरता दर 71.02% बा।[6]

95.51% आबादी यानी 8,038 लोग हिंदू धर्म के पालन करेला।

पर्यटन[संपादन करीं]

प्राचीन मंदिर, अमरकंटक
  • कलचुरी काल के प्राचीन मंदिर : कलचुरी काल के प्राचीन मंदिर (प्रसिद्ध रूप से त्रिमुखी मंदिर के नाम से जानल जाला) नर्मदा कुंड के दक्खिन में, ठीक पीछे बा।[7] इनहन के निर्माण कलचुरी महाराजा कर्णदेव (1041–1073 ई.) कइले रहलें। )[8]
  • सर्वोदय जैन मंदिर
  • श्री यंत्र मंदिर : अमरकंटक में श्री यंत्र मंदिर महा मेरु के रूप में बा जवन श्री यंत्र या श्री चक्र के तीन आयामी प्रतिनिधित्व ह। ई मंदिर पवित्र नर्मदा नदी के जन्मस्थान पर पवित्र भूमि पर स्थित बा।

वनस्पति आ जिया-जंतु[संपादन करीं]

भारत के अमरकंटक में पाइनस कैरिबेया बागान

अमरकंटक शहर के चारो ओर औषधीय गुण वाला भरपूर किस्म के वनस्पति बा।[प्रमाण देईं] अचनकमार वन्यजीव अभयारण्य, छत्तीसगढ़ राज्य के अमरकंटक कस्बा से बिलासपुर के सड़क पर 40 किमी से अधिका दूरी पर ना स्थित बा।[9] अमरकंटक में मनमोहक हरियर वन पट्टी अचनकमार-अमरकंटक बायोस्फीयर रिजर्व के हिस्सा ह। अमरकंटक के जंगल कान्हा नेशनल पार्क के जंगल से जुड़ल बा। अमरकंटक कान्हा-अचनकमार गलियारा पर पड़ेला, जवन एगो पहाड़ी इलाका ह जवन घना जंगल से ढंकल बा। कान्हा आ अचनकमार दुनो भारत के संरक्षित वन्यजीव पार्क ह जवन बंगाल के बाघ खातिर मशहूर बा।[10]

Pinus caribaea, जेकरा के ट्रॉपिकल पाइन के रूप में जानल जाला, के वन अनुसंधान संस्थान, देहरादून के सलाह पर 1968 में अमरकंटक में लगावल गइल राष्ट्रीय कृषि आयोग के सिफारिश पर गुणवत्ता वाला पल्पवुड के भविष्य के मांग के देखत। ई काम विश्व बैंक के तकनीकी सहायता परियोजना के तहत प्राकृतिक साल जंगल के साफ क के कइल गइल रहे। भारत के प्रकृतिवादी आ पर्यावरणविद लोग एकरा पर बिबाद पैदा कइल; अंत में उष्णकटिबंधीय पाइन बागान के परियोजना के समाप्त कर दिहल गइल।[11]

शैक्षणिक संस्थान[संपादन करीं]

इंदिरा गांधी राष्ट्रीय आदिवासी विश्वविद्यालय के स्थापना अमरकंटक में संसद के एगो अधिनियम[12] द्वारा 2007 में भइल, आदिवासी समुदाय के बिबिध पहलु सभ में शिक्षा आ रिसर्च के बढ़ावा देवे आ आदिवासी आबादी के उच्च शिक्षा देवे खातिर। एकर 28 गो विभाग बाड़ें जे स्नातक, स्नातकोत्तर, आ पीएचडी प्रोग्राम सभ के पढ़ाई करावे लें।

इहाँ जवाहर नवोदय विद्यालय के स्थापना ग्रामीण नौनिहालन के पोषण के मकसद से भइल रहे। जवाहर नवोदय विद्यालय, अनुपपुर के शुरुआत साल 1987 में भइल।[13]

संदर्भ[संपादन करीं]

  1. "Amarkantak Tourist Places in Madhya Pradesh". mponline.gov.in. Archived from the original on 2020-07-02. Retrieved 2020-07-01.
  2. "Kabir Chabutra". C.P.R. Environmental Education Centre.
  3. Bhattacharyya, P.K. (1977), Historical Geography of Madhya Pradesh from Earlier Records, Motilal Banarsidass, p. 76, ISBN 9788120833944
  4. "SpiceJet News". Archived from the original on 14 July 2014. Retrieved 12 July 2014.
  5. "Amarkantak PinCode". citypincode.in. Retrieved 2014-03-10.
  6. "Amarkantak Nagar Panchayat City Population Census 2011-2021 | Madhya Pradesh".
  7. Chadhar, Mohanlal (2017), Amarakantak kshetra ka puravaibhava, SSDN, Publisher and Distributor, New Delhi, ISBN 978-93-8357-509-1
  8. Mitra, Swati (2012), Templesof Madhya Pradesh – Travel guide, Thomson Press, New Delhi on behalf of Eicher Goodreads Pvt Ltd, p. 89, ISBN 9789380262499
  9. "The Hindu". 30 July 2006.
  10. "Kanha-Achanakmar". The Hindu. 30 July 2006.
  11. Yugdharm, Raipur, Forest Wealth Special Issue, 1979
  12. "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 28 March 2015.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  13. "About us :: Jawahar Navodaya Vidyalaya, Amarkantak, Anuppur, Madhya Pradesh - 484886". Archived from the original on 18 July 2018. Retrieved 18 July 2018.

बाहरी कड़ी[संपादन करीं]