पुर्तगाल

विकिपीडिया से
पुर्तगाल रिपब्लिक

पुर्तगाल के झंडा
झंडा
{{{coat_alt}}}
निशान
राष्ट्रगान: "A Portuguesa"
यूरोप (हलका धानी) में पुर्तगाल (गहिरा हरियर) के लोकेशन
यूरोप (हलका धानी) में पुर्तगाल (गहिरा हरियर) के लोकेशन
राजधानी
आ सभसे बड़ शहर
लिस्बन
38°46′N 9°9′W / 38.767°N 9.150°W / 38.767; -9.150
ऑफिशियल भाषापुर्तगाली
रकबा
• कुल
92,212 किमी2 (35,603 वर्ग मील)[1] (109वाँ)
• जल (%)
0.5
जनसंख्या
• 2017 अनुमान
10,291,027[2] (83वाँ)
• 2011 जनगणना
10,562,178[3]
• Density
115/किमी2 (297.8/वर्ग मील) (97वाँ)
जीडीपी (पीपीपी)2018 अनुमान
• कुल
$328.252 बिलियन[4]
• प्रति ब्यक्ति
$31,965[4]
जीडीपी (नॉमिनल)2018 अनुमान
• कुल
$248.891 billion[4]
• Per capita
$24,237[4]
गिनी (2016)33.5[5]
medium
एचडीआइ (2015)0.843[6]
very high · 41st
करेंसीयूरो (EUR)
टाइम जोनWET (UTC)
AZOT (यूटीसी−1)
• गर्मीं में (डीएसटी)
WEST (UTC+1)
AZOST (यूटीसी)
Note: Mainland Portugal and Madeira use WET/WEST, the Azores use AZOT/AZOST
तारीख प्रारूपdd/mm/yyyy (CE)
ड्राइविंगदहिने
कालिंग कोड+351
इंटरनेट टीएलडी.pt

पुर्तगाल (Portugal) दक्खिनी-पच्छिमी यूरोप में, आइबेरियन प्रायदीप पर एगो संप्रभु राज्य, मने कि आजाद देस बाटे। ई यूरोप के मुख्य जमीन के सभसे पच्छिमी देस हवे जेकरे पच्छिम में अटलांटिक महासागर बा आ उत्तर आ पूरुब में ई स्पेन के साथे सीमा बनावे ला। एकरे राज्यक्षेत्र में एह मुख्य इलाका के अलावे अटलांटिक में मौजूद दीपसमूह अजोर्समदीरिया बाड़ें जे खुदशासित (ऑटोनॉमस) इलाका हवें आ इनहन के आपन क्षेत्रीय शासन बेवस्था बा।

पुर्तगाल आइबेरिया प्रायदीप के सभसे पुरान राज्य हवे आ यूरोप के सभसे पुरान राज्य सभ में से एक हवे, प्रागइतिहासी समय से अबतक एकर राज्यक्षेत्र लगातार बसत रहल बा, एह पर हमला होत रहल बाने आ जुद्ध होत रहल बाने। प्री-सेल्ट, सेल्ट, कार्थेजिनियन आ रोमन लोग के हमला के बाद एह इलाका पर विसिगोथ आ सुएबी जर्मन लोग के हमला भइल। एगो देस के रूप में पुर्तगाल के अस्थापना मूर जाति के लोगन पर ईसाई "पुनर्विजय" (रिकंक्वीस्ता) के बाद भइल, मूर लोग एह प्रायदीप पर 711 ईस्वी में हमला कइले रहल। 868 में एगो देस के रूप में अस्थापित होखे के बादो आजादी के कोसिस जारी रहल आ,[7] 1128 में साओ मामेद के जुद्ध में, जेह में पुर्तगाली नेता अलफोंस हेनरीकस अपना महतारी के अगुआई वाली सेना के हरा दिहलें, पुर्तगाल के संप्रभुता स्थापित भइल आ अलफोंस हेनरीकस प्रिंस ऑफ पुर्तगाल के टाइटिल हासिल कइलेन, बाद में 1139 में भइल ऑरीक के जुद्ध में पुर्तगाल के राजा के उपाधि धारण कइलेन आ 1143 में जा के आसपास के राज सभ से भइल संधि में पुर्तगाल के संप्रभुता के पूरा तरीका से पहिचान मिलल।[8]

15वीं आ 16वीं सदी में, पुर्तगाल पहिला ग्लोबल साम्राज्य अस्थापित कइलस आ दुनियाँ के सभसे प्रमुख आर्थिक, राजनीतिक आ मलेटरी पावर बनल।[9][10][11] एह दौर में, जेकरा के आज खोज के जुग कहल जाला, पुर्तगाली खोजीयात्री लोग समुंदरी खोज सभ के अगुआ बनल, खासतौर से प्रिंस हेनरी के समय में जिनके नाँव हेनरी दि नेवीगेटर पड़ गइल, आ जॉन दूसरा के समय में ई खोज जारी रहल; हेई काल में बार्थोलोमो डियाज केप ऑफ गुड होप के जतरा (1488) कइलेन, वास्को डी गामा द्वारा भारत के समुंदरी रस्ता खोजल गइल (1497–98) आ यूरोप के लोग ब्राजील के खोज करे में सफल भइल (1500)। एज जमाना में पुर्तगाली लोग मसाला ब्यापार पर एकाधिकार क लिहले रहल, साम्राज्य के बिस्तार एशिया में मलेटरी कैंपेन द्वारा जारी रहल। हालाँकि, भूडोल में लिस्बन के तबाही, नेपोलियानी जुद्ध सभ में देस के फँस जाए आ ब्राजील के आजादी (1822) से पुर्तगाल के भारी नोकसान भइल आ बिस्व शक्ति के रूप में एकर ताकत ओतना ना रहि गइल।[12]

1910 के क्रांति के बाद इहाँ राजा के शासन के अंत भ गइल, डेमोक्रेसी वाला लेकिन अस्थिर पहिला पुर्तगाली रिपब्लिक के अस्थापना भइल आ ई आगे जा के इस्तादो नोवो नाँव के दक्खिन-पंथी सत्तावादी शासन के कब्जा में आ गइल। दोबारा लोकतंत्र के अस्थापन 1974 में कार्नेशन क्रांति के बादे जा के हो पावल आ एही से पुर्तगाली उपनिवेश के जुद्ध के अंत भी भइल। साल 1999 में जब पुर्तगाल मकाऊ के चीन के सउँप दिहलस, औपचारिक रूप से दुनिया के सभसे लमहर चले वाला उपनिवेशी साम्राज्य के अंत भइल।[13] पुर्तगाल के सांस्कृतिक आ भवन निर्माण संबंधी वरासत पूरा दुनिया भर में देखल जा सके ला आ एकर परभाव अभिन ले पूरा ग्लोब पर देख्लाई पड़े ला; लगभग 300 मिलियन पुर्तगाली भाषा बोले वाला लोग, कई गो पुर्तगाली आधारित क्रियोल सभ एह परभाव के सभसे मजबूत सबूत के रूप में देखल जा सके ला। पुर्तगाल आ यूनाइटेड नेशंस के मेंबर बा, यूरोपियन यूनियन में शामिल बा आ नाटो, यूरोजोन आ ओईसीडी नियर समूह सभ के संस्थापक सदस्य रहल बा।

वर्तमान पुर्तगाल एगो बिकसित राष्ट्र बाटे आ हाई-इनकम आ हाई-जीवन-स्तर वाला देस हवे,[14][15][16] सामाजिक प्रगति के मामिला में 20वाँ अस्थान पर बा[17] आ 25वाँ सभसे समृद्ध देस बाटे।[18] ई दुनिया के चउथा सभसे शांति वाला देस हवे[19] पनरहवाँ सभसे सस्टेनेबल देस बाटे,[20] शासन बेवस्था एकात्मक (यूनिटरी), अध-राष्ट्रपतीय आ रिपब्लिक बेवस्था बा।[21][22][23][24][25] एकरे अलावे भी कई मामिला में ई दुनिया में हाई रैंक वाला देस बा, जइसे कि प्रेस के आजादी (14वाँ), एलजीबीटी अधिकार (यूरोप में 7वाँ),[26] नैतिक आजादी में (3सरा) आ सड़क नेटवर्क के मामिला में तीसरा अस्थान पर बाटे।[27][28]

संदर्भ[संपादन करीं]

  1. (पुर्तगाली में) Público. "Portugal tem 92.212 quilómetros quadrados, por enquanto...". Retrieved 2 July 2012. Archived 5 अक्टूबर 2012 at the Wayback Machine
  2. "A redução da população residente atenuou-se - 2017". Ine.pt. Retrieved 15 जून 2018.
  3. [1]
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 "Portugal". International Monetary Fund. Retrieved 18 April 2018.
  5. "Gini coefficient". Portugal: PORDATA. Retrieved 8 December 2017.
  6. "2016 Human Development Report". United Nations Development Programme. 2016. Retrieved 25 मार्च 2017.
  7. Mattoso, José (2002). Obras Completas de José Mattoso - Portugal Medieval: Novas intepretações; Vol. 8. Círculo de Leitores.
  8. Brian Jenkins, Spyros A. Sofos, Nation and identity in contemporary Europe, p. 145, Routledge, 1996, ISBN 0-415-12313-5
  9. Melvin Eugene Page, Penny M. Sonnenburg, p. 481
  10. "First global empire". Guinnessworldrecords.com. Retrieved 18 April 2014.
  11. "What was the Portuguese Empire?". Empires.findthedata.org. Archived from the original on 2 February 2014. Retrieved 18 April 2014.
  12. "The World Factbook". cia.gov. Archived from the original on 19 May 2020. Retrieved 14 September 2015.
  13. "ASIANOW – Macau's handover to China ends Portuguese era – December 17, 1999". cnn.com. Archived from the original on 19 July 2016. Retrieved 14 September 2015.
  14. [1]
  15. "SOCIAL PROGRESS INDEX 2015 : EXECUTIVE SUMMARY" (PDF). 2.deloitte.com. Retrieved 2017-08-02.
  16. "Quality of Life Index by Country 2017 Mid-Year". Numbeo.com. Retrieved 2 अगस्त 2017.
  17. "2017 Social Progress Index". Social Progress Imperative. Retrieved 21 जून 2017.
  18. Legatum Prosperity Index Report 2016
  19. "Vision of Humanity". Institute for Economics and Peace. Archived from the original on 2018-04-05. Retrieved 9 जून 2016.
  20. "Fragile States Index 2017". Fund for Peace. Retrieved 2017-05-14.
  21. "Constituição da República Portuguesa – D.R.E. (Constitution of the Portuguese Republic)" (Portuguese में). Diário da República Electrónico. 2 अप्रैल 1976. Archived from the original on 21 दिसंबर 2008. Retrieved 16 अगस्त 2013.
  22. Morais, Carlos Blanco de (2011). A Constituição Revista — Parte III Constituição da República Portuguesa: Semipresidencialismo "on probation?" (PDF) (Portuguese में). Lisboa, Portugal: Fundação Francisco Manuel dos Santos. pp. 65–71. ISBN 978-989-8424-28-0. Archived from the original (PDF) on 2013-09-21. Retrieved 16 अगस्त 2013.
  23. Araújo, António; Morais, Carlos Blanco de; Cunha, Luís Campos e; Costa, José Manuel M. Cardoso da; Lobo, Marina Costa; Duarte, David; Duarte, Tiago; Freire, André; Garoupa, Nuno; Gonçalves, Maria Eduarda; Lomba, Pedro; Magalhães, Pedro; Brito, Miguel Nogueira de; Barros, Pedro Pita; Sousa, Luís de; Tavares, José A.; Vasconcelos Vilaça, Guilherme; Veiga, Francisco José; Andrade, José Carlos Vieira de (2011). Garoupa, Nuno; Magalhães, Pedro; Maduro, Miguel Poiares; Tavares, José A. (eds.). A Constituição Revista (PDF) (Portuguese में). Lisboa, Portugal: Fundação Francisco Manuel dos Santos. p. 143. ISBN 978-989-8424-28-0. Archived from the original (PDF) on 21 September 2013. Retrieved 16 अगस्त 2013.
  24. Veser, Ernst (1997). Semi-Presidentialism-Duverger's Concept — A New Political System Model (PDF) (अंग्रेजी में). Department of Education, School of Education, University of Cologne. pp. 39–60. Archived from the original (PDF) on 2021-04-24. Retrieved 20 अगस्त 2013.
  25. Shugart, Matthew Søberg (December 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns" (PDF). Palgrave Macmillan. Palgrave Macmillan Journals. 3 (3): 323–351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 22 February 2015.
  26. "Country Ranking | Rainbow Europe". rainbow-europe.org. Archived from the original on 14 May 2015. Retrieved 7 December 2017.
  27. "Portugal tem a segunda melhor rede rodoviária do mundo" (Portuguese में). Retrieved 2018-02-14.
  28. "Why these 10 Countries have the Best Road Systems in the World – EMTV Online". www.emtv.com.pg (अंग्रेजी में). Retrieved 2018-02-14.