कोपेन के जलवायु वर्गीकरण

विकिपीडिया से
An updated Köppen–Geiger climate map[1]
  Af
  Am
  Aw/As
  BWh
  BWk
  BSh
  BSk
  Csa
  Csb
  Csc
  Cwa
  Cwb
  Cwc
  Cfa
  Cfb
  Cfc
  Dsa
  Dsb
  Dsc
  Dsd
  Dwa
  Dwb
  Dwc
  Dwd
  Dfa
  Dfb
  Dfc
  Dfd
  ET
  EF

कोपेन के जलवायु बर्गीकरण, जलवायु के अलग-अलग प्रकार में बाँटे के एगो तरीका हवे जेवना में पूरा बिस्व के अलग-अलग तरह के जलवायु के उन्हन के बिसेसता के अधार प बाँटल गइल बाटे। ई जलवायु बर्गीकरण दुनिया के सभसे चलनसार बर्गीकरण बा, आ रूसी मूल के जर्मन बिद्वान व्लादीमिर कोपेन (Wladimir Köppen) द्वारा पहिली बेर साल 1884 में दिहल गइल।

कोपेन के जलवायु वर्गीकरण में जिनेवा यूनिवर्सिटी में नैचुरल हिस्ट्री के प्रोफ़ेसर अलफोंस दी कांडोल के बनस्पति प्रकार के बर्गीकरण के आधार बनावल गइल रहे,[2] बाद में 1918 आ 1936 में कोपेन एह में खुदे कई गो संसोधन कइलें। अउरी बाद में चल के (1954, 1961 में) जर्मन मौसमबिग्यानी रुडॉल्फ गीगर, कोपेन के साथ मिल के एह में अउरी संसोधन कइलें आ वर्तमान बर्गीकरण के एही से कोपेन-गीगर जलवायु बर्गीकरण भी कहल जाला।

एह बर्गीकरण में बिस्व के पाँच गो बृहद जलवायु समूह में, आ आगे जा के इनहन के उपबिभाग कइ के, कुल 30 जलवायु प्रकार में बाँटल गइल बा।

चीन्हा सभ के मतलब[संपादन करीं]

पहिला अच्छर[संपादन करीं]

A
उष्णकटिबंधी जलवायु (ट्रॉपिकल), मेगाथर्मल,[नोट 1], साल के सगरी महीना सभ के औसत तापमान 18 °C (64.4 °F) से बेसी होखे।
B
कम बरखा वाला इलाका, ज़ेरोफाइट्स बनस्पति वाला, (सीमा के पैमाना खातिर नीचे देखल जाय)।
C
उपोष्ण आ समशीतोष्ण कटिबंधी जलवायु, मेसोथर्म्स बनस्पति, सभसे ठंडा महीना के औसत तापमान 0 °C (32 °F)[1] (चाहे −3 °C (27 °F))[3] से बेसी रहे 18 °C (64.4 °F) से कम रहे, आ कम से कम एक ठो महिना के औसत तापमान 10 °C (50 °F) से बेसी रहे।[1][3]
D
महादीपीय जलवायु (कंटीनेंटल), माइक्रोथर्म्स बनस्पति, कम से कम एक महीना के औसत तापमान 0 °C (32 °F) (चाहे −3 °C (27 °F)) से नीचे होखे आ कम से कम एक महीना के तापमान के औसत 10 °C (50 °F) से बेसी होखे।[1][3]
E
ध्रुवीय आ अल्पाइन जलवायु, हेकिस्टोथर्म्स, साल के सगरी महीना सब के तापमान 10 °C (50 °F) से कम औसत वाला होखे।[4][1]
चीन्हा के सिस्टम के आसान मतलब[1]
1हिला 2सरा 3सरा
A (उष्णकटिबंधी) f (वर्षाबन)
m (मानसून)
w (सवाना, कुछ नम)
s (सवाना, सूखल)
B (सूखा वाली) W (रेगिस्तान)
S (स्टेपी)
h (गरम)
k (ठंढा)
n (अकसर कोहरा)[5]
C (समशीतोष्ण) s (गर्मी में सूखल)
w (जाड़ा में सूखल)
f (बिना सूखा सीजन)
a (खूब गरम, गरमी के रितु)
b (गर्मी के रितु कुछ गरम)
c (गर्मी के रितु भी ठंढा)
D (ठंढा (महादीपी)) s (गर्मी में सूखल)
w (जाड़ा में सूखल)
f (बिना सूखा सीजन)
a (खूब गरम, गरमी के रितु)
b (गर्मी के रितु कुछ गरम)
c (गर्मी के रितु भी ठंढा)
d (बहुते ठंढा जाड़ा)
E (ध्रुवी) T (टुंड्रा)
F (हमेशा जाड़ा (बरफ के चद्दर))

जलवायु प्रकार सभ के लिस्ट[संपादन करीं]

सभसे पहिले एह जलवायु वर्गीकरण में पूरा बिस्व के जलवायु सभ के पाँच गो समूह (ग्रुप) में बाँटल गइल बा: A (उष्णकटिबंधी), B (सूखा वाला प्रदेश), C (समशीतोष्ण), D (महादीपी), आ E (ध्रुवीय)।[6] दुसरा अच्छर से सीजन के साथ बरखा होखे भा न होखे के बतावल गइल बा आ तिसरा अच्छर से गर्मी के मात्रा बतावल गइल हवे।[7]

समूह A
उष्णकटिबंधी (भा अयनवर्ती) (मेगाथर्मल) जलवायु
  • Af = उष्णकटिबंधी, गरम, साल भर बरखा
  • Am = उष्णकटिबंधी, गरम, एगो छोट सूखा के सीजन
  • Aw (या As) = उष्णकटिबंधी, गरम, पर्याप्त लमहर सूखा वाला सीजन (आमतौर प जाड़ा)
समूह B
रेगिस्तानी भा अधसूखा (सेमी-एरिड) जलवायु
  • BWh = गरम, रेगिस्तानी
  • BWk = ठंढा, रेगिस्तानी
  • BWn = रेगिस्तानी जलवायु, अक्सर कोहरा के साथ[5][8][9]
  • BSh = गरम, अधसूखा (सेमी-एरिड)
  • BSk = ठंढा, अधसूखा (सेमी-एरिड)
  • BSn = सेमी-एरिड जलवायु, अक्सरहा कोहरा के साथ
समूह C
समशीतोष्ण (टेम्परेट) (मेसोथर्मल) जलवायु
  • Cfa = नम उपोष्णकटिबंधी जलवायु (Humid subtropical climate)
  • Cfb = समशीतोष्ण समुंद्री जलवायु (Temperate oceanic climate)
  • Cfb = उपध्रुवी समुंद्री जलवायु (Subpolar oceanic climate)
  • Cwa = मानसून-परभावित नम उपोष्णकटिबंधी जलवायु (Monsoon-influenced humid subtropical climate)
  • Cwb = उपोष्णकटिबंधी हाइलैंड जलवायु चाहे मानसून-परभावित समशीतोष्ण समुंद्री जलवायु (Subtropical highland climate or Monsoon-influenced temperate oceanic climate)
  • Cwc = ठंढा उपोष्णकटिबंधी हाइलैंड जलवायु चाहे मानसून-परभावित उपध्रुवी समुंद्री जलवायु (Cold subtropical highland climate or Monsoon-influenced subpolar oceanic climate)
  • Csa = (Hot-summer Mediterranean climate)
  • Csb = (Warm-summer Mediterranean climate)
  • Csc = (Cold-summer Mediterranean climate)
समूह D
  • Dfa = (Hot-summer humid continental climate)
  • Dfb = (Warm-summer humid continental climate)
  • Dfc = (Subarctic climate)
  • Dfd = (Extremely cold subarctic climate)
  • Dwa = (Monsoon-influenced hot-summer humid continental climate)
  • Dwb = (Monsoon-influenced warm-summer humid continental climate)
  • Dwc = (Monsoon-influenced subarctic climate)
  • Dwd = (Monsoon-influenced extremely cold subarctic climate)
  • Dsa = (Mediterranean-influenced hot-summer humid continental climate)
  • Dsb = (Mediterranean-influenced warm-summer humid continental climate)
  • Dsc = (Mediterranean-influenced subarctic climate)
  • Dsd = (Mediterranean-influenced extremely cold subarctic climate)
समूह E


इहो देखल जाय[संपादन करीं]

फुटनोट[संपादन करीं]

नोट[संपादन करीं]

  1. अलफोंस दी कांडोल के बनस्पति बर्गीकरण में पूरा दुनिया के बनस्पति सभ के पाँच हिस्सा में बाँटल गइल रहे: मेगाथर्म्स अइसन पेड़-पौधा आ बनस्पति जे हमेशा हाई टेम्प्रेचर आ नमी चाहे लें, मेसोथर्म्स कुछ कम (मॉडरेट) तापमान आ नमी चाहे वाला बनस्पति, माइक्रोथर्म्स अइसन बनस्पति जे कम समय के गर्मी आ तुलनात्मक रूप से बेसी जाड़ सह सके लें, हेकिस्टोथर्म्स ध्रुवीय क्षेत्र के बनस्पति भा पेड़-रेखा (ट्री लाइन) के ओह पार वाला बनस्पति, आ ज़ेरोफाइट्स सूखा सह सके वाला बनस्पति।[2]
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Peel, M. C.; Finlayson, B. L.; McMahon, T. A. (2007). "Updated world map of the Köppen–Geiger climate classification". Hydrol. Earth Syst. Sci. 11: 1633–1644. doi:10.5194/hess-11-1633-2007. ISSN 1027-5606. (direct: Final Revised Paper)
  2. 2.0 2.1 Allaby, Michael (2009). Atmosphere: A Scientific History of Air, Weather, and Climate (अंग्रेजी में). Infobase Publishing. p. 170. ISBN 978-0-8160-6098-6. Retrieved 12 फरवरी 2022.
  3. 3.0 3.1 3.2 उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named kottek2006
  4. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Beck
  5. 5.0 5.1 Cereceda, P.; Larrain, H.; osses, P.; Farias, M.; Egaña, I. (2008). "The climate of the coast and fog zone in the Tarapacá Region, Atacama Desert, Chile". Atmospheric Research. 87 (3–4): 301–311. Bibcode:2008AtmRe..87..301C. doi:10.1016/j.atmosres.2007.11.011. Retrieved 21 January 2018.
  6. "Koppen climate classification | climatology". Encyclopedia Britannica (अंग्रेजी में). Retrieved 2017-08-04.
  7. Chen, Hans; Chen, Deliang. "Köppen climate classification". hanschen.org (अंग्रेजी में). Retrieved 2017-08-04.
  8. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named gepchile
  9. उद्धरण खराबी:Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Inzunza
  10. Sparovek, Gerd; De Jong Van Lier, Quirijn; Dourado Neto, Durval (2007). "Computer assisted Koeppen climate classification: a case study for Brazil". International Journal of Climatology. 27 (2): 257–266. doi:10.1002/joc.1384. ISSN 0899-8418.
  11. Joseph A. Mason (15 दिसंबर 2015). Physical Geography: The Global Environment. Oxford University Press. pp. 182–. ISBN 978-0-19-024686-0.
  12. S. W. Tromp (22 अक्टूबर 2013). Biometeorology: Proceedings of the Second International Bioclimatological Congress Held at the Royal Society of Medicine, London, 4–10 Sept. 1960, Organized by The International Society of Biometeorology. Elsevier. pp. 116–. ISBN 978-1-4831-6454-0.

बाहरी कड़ी[संपादन करीं]