लखनऊ

विकिपीडिया से
लखनऊ
मेट्रो शहर
ऊपर से घड़ी के सुई के दिसा में: बड़ा इमामबाड़ा, चारबाग टीशन, रूमी दरवाजा, हजरतगंज, ला मार्टिनेयर इस्कूल, आंबेडकर पार्क
ऊपर से घड़ी के सुई के दिसा में: बड़ा इमामबाड़ा, चारबाग टीशन, रूमी दरवाजा, हजरतगंज, ला मार्टिनेयर इस्कूल, आंबेडकर पार्क
लखनऊ is located in Uttar Pradesh
लखनऊ
उत्तर प्रदेश में लोकेशन
Coordinates: 26°48′N 80°54′E / 26.8°N 80.9°E / 26.8; 80.9निर्देशांक: 26°48′N 80°54′E / 26.8°N 80.9°E / 26.8; 80.9
देस भारत
राज्यउत्तर प्रदेश
जिलालखनऊ
Elevation
123 m (404 ft)
Population
 (2011)[1][2]
 • मेट्रो शहर2,817,105
 • Rank11वां
 • Metro2,902,920
 • मेट्रो रैंक
12वां
Time zoneUTC+5:30 (IST)
पिनकोड
2260xx / 2270xx
टेलीफोन कोड+91-522
Vehicle registrationUP 32
लिंगानुपात915 /1000
भाषाहिंदी, उर्दू, अंग्रेजी
Websiteऑफिशियल वेबसाइट

लखनऊ भारत के सर्वाधिक आबादी वाला राज्य उत्तर प्रदेश के राजधानी बा। लखनऊ शहर अपनी खास नज़ाकत अउर तहजीब वाली बहुसांस्कृतिक खूबी, दशहरी आम के आ चिकन के काम के खातिर जानल जाला। ए शहर में, लखनऊ जिला और लखनऊ मंडल क प्रशासनिक मुख्यालय भी बा। लखनऊ शहर आपन खास नज़ाकत और तहजीब वाली बहुसांस्कृतिक खूबी, दशहरी आम के बाग़ तथा चिकन की कढ़ाई की काम खातिर जानल जाला।[5] 2011 मे एकर जनसंख्या 28,15,601, तथा साक्षरता दर 84.72% रहे। भारत सरकार की 2001 की जनगणना, सामाजिक आर्थिक सूचकांक और बुनियादी सुविधा सूचकांक संबंधी आंकड़न की अनुसार, लखनऊ जिला अल्पसंख्यकन की घनी आबादी वाला जिला ह। कानपुर की बाद इ शहर उत्तर-प्रदेश का सबसे बड़ शहरी क्षेत्र ह। शहर की बीच से गोमती नदी बहेले, जवन की लखनऊ की संस्कृति क हिस्सा ह।[6]

लखनऊ ओ क्ष्रेत्र मे स्थित बा जेके ऐतिहासिक रूप से अवध क्षेत्र की नांव से जानल जाला। लखनऊ हमेशा से एगो बहुसांस्कृतिक शहर रहल बा। एइजा की शिया नवाबन द्वारा शिष्टाचार, खूबसूरत उद्यान, कविता, संगीत और बढ़िया व्यंजन के हमेशा संरक्षण दिहल गइल। लखनऊ के  नवाबन की शहर की रूप में भी जानल जाला। एके पूर्व क स्वर्ण नगर (गोल्डन सिटी) और शिराज-ए-हिंद की रूप में भी जानल जाला। आज क लखनऊ एगो जीवंत शहर ह जेमे आर्थिक विकास लउकेला और इ भारत की तेजी से बढे वाला गैर-महानगरन की शीर्ष पंद्रह में से एगो ह। इ हिंदी और उर्दू साहित्य की केंद्रन में से एगो ह। एइजा अधिकांश लोग हिंदी बोले ला लो। एइजा की हिंदी में लखनवी अंदाज़ बा, जवन की विश्वप्रसिद्ध बा। एकरी अलावा एइजा उर्दू और अंग्रेज़ी भी बोलल जाला।

ऐतिहासिक रूप से, अवध क राजधानी दिल्ली सल्तनत द्वारा नियंत्रित होखे, जवन की ओ समय मुगल शासन की अधीन रहे।[7] एके बाद में अवध की नवाबन के स्थानांतरित क दिहल गइल।


शिक्षा[संपादन करीं]

लखनऊ में भारतीय प्रबंधन संस्थान (IIM-L), भारतीय सूचना प्रौद्योगिकी संस्थान, लखनऊ (IIIT-L), केंद्रीय औषधि अनुसंधान संस्थान (CDRI), भारतीय विष विज्ञान अनुसंधान संस्थान समेत कई गो प्रमुख शैक्षिक आ शोध संगठन बाड़ें , नेशनल बोटैनिकल रिसर्च इंस्टीट्यूट (एनबीआरआई), इंस्टीट्यूट ऑफ इंजीनियरिंग एंड टेक्नोलॉजी (आईईटी एलकेओ), डॉ. राम मनोहर लोहिया नेशनल लॉ यूनिवर्सिटी (आरएमएनएलयू), इंस्टीट्यूट ऑफ होटल मैनेजमेंट, लखनऊ (आईएचएम), संजय गांधी स्नातकोत्तर चिकित्सा विज्ञान संस्थान (एसजीपीजीआई)। ), डॉ. राम मनोहर लोहिया इंस्टीट्यूट ऑफ मेडिकल साइंसेज आ किंग जॉर्ज मेडिकल यूनिवर्सिटी (केजीएमयू)।[8] लखनऊ विश्वविद्यालय से जुड़ल नेशनल पी. जी. कॉलेज (NPGC) के राष्ट्रीय आकलन आ मान्यता परिषद द्वारा 2014 में देस में औपचारिक शिक्षा देवे वाला दुसरा सभसे नीक कॉलेज के रूप में दर्जा दिहल गइल।[9]

शहर के शैक्षणिक संस्थानन में लखनऊ विश्वविद्यालय, एगो बाबासाहेब भीमराव अम्बेडकर विश्वविद्यालय, एगो तकनीकी विश्वविद्यालय (उत्तर प्रदेश तकनीकी विश्वविद्यालय), एगो कानून विश्वविद्यालय (आरएमएलएनएलयू), एगो इस्लामिक विश्वविद्यालय (डीयूएनयू) आ कई गो पॉलिटेक्निक, इंजीनियरिंग संस्थान आ औद्योगिक-प्रशिक्षण संस्थान सभ के स्थापना कइल गइल।[10] राज्य के अउरी रिसर्च संगठन सभ में सेंट्रल इंस्टीट्यूट ऑफ मेडिसिनल एंड एरोमेटिक प्लांट, सेंट्रल फूड टेक्नोलॉजिकल रिसर्च इंस्टीट्यूट, आ सेंट्रल ग्लास एंड सिरेमिक रिसर्च इंस्टीट्यूट सामिल बाड़ें।[11][12]

उत्तर प्रदेश के कुछ प्रमुख स्कूल लखनऊ में बाड़ें जवना में दिल्ली पब्लिक स्कूल के शाखा इंदिरानगर के एल्डेको में बा। लखनऊ इंटरनेशनल पब्लिक स्कूल, सिटी मोंटेसरी स्कूल, कोलविन तालुकदारस कॉलेज, सेंटेनियल हायर सेकेंडरी स्कूल, सेंट फ्रांसिस कॉलेज, लोरेटो कान्वेंट लखनऊ, सेंट मैरी कान्वेंट इंटर कॉलेज, केंद्र विद्यालय, लखनऊ पब्लिक स्कूल, स्टेला मारिस इंटर कॉलेज, सेठ एम.आर. जयपुरिया स्कूल, कैथेड्रल स्कूल, मैरी गार्डिनर्स कान्वेंट स्कूल, मॉडर्न स्कूल, एमिटी इंटरनेशनल स्कूल, सेंट एग्नेस, आर्मी पब्लिक स्कूल, माउंट कारमेल कॉलेज, स्टडी हॉल, क्राइस्ट चर्च कॉलेज, रानी लक्ष्मी बाई स्कूल आ सेंट्रल एकेडमी सामिल बाड़ें।

सिटी मोंटेसरी स्कूल, जेकर 20 से ढेर शाखा पूरा शहर में फइलल बाड़ी सऽ, दुनिया के एकलौता स्कूल हवे जेकरा के शांति शिक्षा खातिर यूनेस्को पुरस्कार से सम्मानित कइल गइल बा।[13] सीएमएस के दुनिया के सभसे बड़ स्कूल होखे के गिनीज वर्ल्ड रिकार्ड भी बा, जहाँ 40,000 से ढेर विद्यार्थी बाड़ें।[14] ई स्कूल लगातार भारत के शीर्ष स्कूल सभ में गिनल जाला।[15]

1845 में स्थापित ला मार्टिनियर लखनऊ दुनिया के एकलौता स्कूल हवे जेकरा के लड़ाई के सम्मान से सम्मानित कइल गइल बा।[16] ई भारत के सभसे पुरान स्कूल सभ में से एक हवे, अक्सर देस के टॉप टेन स्कूल सभ में गिनल जाला।[17][18] लखनऊ में एगो स्पोर्ट्स कॉलेज भी बा जेकर नाम गुरु गोविंद सिंह स्पोर्ट्स कॉलेज बा।

ईहो देखल जाव[संपादन करीं]

संदर्भ[संपादन करीं]

  1. "Lucknow Municipal Corporation Demographics". Census of India. Retrieved 3 जून 2016.
  2. "Cities having population 1 lakh and above, Census 2011" (PDF). The Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 25 जून 2014.
  3. "Lucknow Urban Region". Census2011 India. p. 2. Retrieved 7 फरवरी 2017.
  4. "Lucknow Pin Code list, Population density ,literacy rate and total Area with census 2011 details". Retrieved 24 July 2014.
  5. "Lucknow gets bigger by 380 sq km in 10 yrs". The Timesofindia.
  6. "Lucknow directory of service". Lucknow Online.
  7. "Lucknow: The City of Tehzeeb (culture)". Maharajas Express India. Archived from the original on 2014-08-08. Retrieved 2017-08-18.
  8. "List of Top Colleges in Lucknow". Career Info. Archived from the original on 3 सितंबर 2014. Retrieved 28 अगस्त 2014.
  9. "National PG College rated second best in the country". The Times of India. 23 February 2014. Archived from the original on 8 February 2016. Retrieved 4 August 2014.
  10. "Institutes in Lucknow" (PDF). Central Bureau of Health Intelligence- Government of India. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 27 August 2014.
  11. "Pursues in-depth research and development in food science and technology". Central Food Technological Research Institute. Archived from the original on 1 August 2012. Retrieved 24 July 2012.
  12. "IUET-UG-PG-2012". Success Cds. Archived from the original on 27 June 2014. Retrieved 27 August 2014.
  13. "Guinness- City Montessori School". CMS enters 2013 Guinness Book of World Records. Archived from the original on 4 सितंबर 2014. Retrieved 28 अगस्त 2014.
  14. "City Montessori School [CMS], Lucknow, India". Cmseducation.org. Archived from the original on 23 September 2015. Retrieved 29 July 2015.
  15. "Top ICSE-ISC Schools Based on Academic Performance (Based on Otherwise Insider Information – Courtesy: Electronic Data Mining)". the learning point. Archived from the original on 7 August 2015. Retrieved 29 July 2015.
  16. "Infrastructure – La Martiniere College". lamartinierelucknow.org. Archived from the original on 26 मई 2015. Retrieved 26 मई 2015.
  17. "Loreto, La Martiniere among top-10 schools in the country". The Times of India. Archived from the original on 24 मई 2015. Retrieved 26 मई 2015.
  18. "History – La Martiniere College". lamartinierelucknow.org. Archived from the original on 26 मई 2015. Retrieved 26 मई 2015.

बाहरी कड़ी[संपादन करीं]