बाजुरा जिला

विकिपीडिया से

बाजुरा जिला नेपालसूदुर पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रसेती अञ्चल मा अवस्थित एक हिमाली जिला बा। [1] इ जिला के सीमाना बझाङ जिल्ला, हुम्ला जिल्ला, मुगु जिल्ला, कालीकोट जिल्ला अउर अछाम जिल्ला से जोडेल बा। [1] इ जिला के क्षेत्रफल 2188 वर्ग कि.मि. ह। [1] इ जिल्ला प्रशासनिक हिसाब से 27 गाविस, 9 इलाका, 1 निर्वाचन क्षेत्र मे विभक्त रहल बा। [1]

जिला के नामाकरण[संपादन करीं]

जिला के नाम कैसन बाजुरा रहल गए इ बारे मा कौनो लिखित प्रमाण नभइल। पुराना कहावतें अनुसार पहले इ जिला के आपन स्वतन्त्र अस्तित्व नरइल बा। उ समय मा इ क्षेत्र सिजां के अन्तर्गत रहल बा। केन्द्रीय शासन जुम्ला से संचालन होकर भी शासक का प्रतिनिधि हाल के बाजुरा जिला मे सहायक दरबार बनाइल के रहल बा। उ सहायक दरबार को "कोट" बोलल बा। तत्कालीन सिजां दरबार के राजा के आदेश अनुसार इ बाजुरा दरबार से वाज चिडिया के नाम पकड कर पर्दथ्यो । वाजलाई पासोमा हालेर समातिन्थ्यो । भालेबाजंलाई शाही वाज र पोथि वाजलाई झुर्रा वाज भनिन्थ्यो । एक पटक राजाको आफ्नो दरबारमा वाज पठाई दिने आदेश अनुसार पासो थाप्दा उक्त पासोमा शाही वाज न परि झुर्रा वाज पर्न गएछ । शाहीवाज पासोमा पार्न नसकि झुर्रावाज मात्र परेको खबर सहित झुर्रावाज राजाको दरबारमा पठाएछन । राजाले शाहिवाजको चाहना गरेको तर झुर्रावाज प्राप्त भएकोले यस ठाउंको नाम त्यहि पोथीवाजको नाम "भुर्रावाज" लाई उल्टोबाट बाझुर्राकोट राखेछन । त्यहि बाझुर्राकोट पछि अपभ्रंश हुदै बाजुरीकोट भयो र त्यसै बाजुरीकोटको नामबाट बाजुरा रहेको किंवदन्ति पाईन्छ । अर्को भनाई अनुसार यो ठांउमा "बाजुगार्ड" भन्ने नदिको नामबाट बाजुरा जिल्ला नाम रहन गएको हो भन्ने भनाई पनि पाईन्छ ।

भूगोल[संपादन करीं]

इ जिल्ला 28 डि 18“उत्तरी से 29डि 5” उत्तरी अक्षांश अउर 80डि 9 “ पुर्व से 81डि 5” पूर्व देशान्तर मे अवस्थित बा। [1] इ जिला के सिमाना मे पूर्व मे मुगु अउर कालिकोट, पश्चिम मे बझाङ, उत्तर मे हुम्ला, दक्षिण मे अछाम अउर कालिकोट जिल्ला रहल बा। [1] इ जिला के क्षेत्रफल 2188 वर्ग किलोमिटर या 218800 हेक्टर रहल बा। [1] भूगोलीय रुप से इ जिला हिमाली क्षेत्र में 13.5%, उच्च पहाडि क्षेत्र –84.7% मध्य पहाडि क्षेत्र 1.7% रहल बा।[1] इ जिला समुद्री सतह से न्युनतम 726 मी.(ईकडि गार्ड) से अधिकतम 7036 मि.(हंशिरेलेख)उचाई तक रहल बा। [1] इ जिला के प्रमुख नदि में कर्णाली नदि, बुढिगंगा, मालागाड, बार्जुगाड, कोदिगाड, दानसाग, कवाडि, ईकडिगार्ड आदि रहल बा अउर प्रमुख ताल में खप्तड ताल, छेडेदह, बुढिनन्दा देवी के पवित्र स्थल मे अवस्थित 7 ताल आदि बा।[1] धरातलीय स्वरुप के आधार मे इ जिला के मौसम निर्भर रहल बा। इ जिल्ला मे अर्ध उष्ण, समशितोष्ण, शितोष्ण अउर ठण्डा शितोष्ण करके चार प्रकार के हावापानी रहेल बा। [1] इ जिल्लाको औसत तापक्रम गृष्म ऋतुमा 18 डि – 32डि र हिउदमा 0 डि — 5 डि तथा औषत बर्षा अधिकतम 80 ईन्च देखि न्युनतम 25 ईन्चसम्म हुन्छ। [1] यो जिल्लाको धार्मिक तथा पर्यटकीय क्षेत्रमा बुढिनन्दा देवी, मालिका, नाटेश्वरी, खप्तड, छेडेदह आदि तथा व्यपारिक महत्वका क्षेत्रमा मार्तडी बजार, कोल्टी बजार, शेरा बजार, ढाव बजार, कुल्देवमाण्डौ बजार आदि रहेका छन्।[1]

जनसंख्या[संपादन करीं]

वि सं 2058को जनगणना अनुसार यो जिल्लाको जनसंख्या 1,08,781 थियो जसमा महिला 54,947 र पुरुष 53,834 थियो।[1] यो जिल्लाको जनसंख्या नेपालको जनसंख्याको 0.47 प्रतिशत छ। [1] यी मध्ये 5 वर्ष मुनिको जनसंख्या 15,233 75 बर्ष र सो भन्दा माथिका 1,108 थियो।[1] यो जिल्लामा घर परिवार संख्या 20,378 थियो भने औसत परिवार सदस्या संख्या 5.34 थियो। यो जिल्लाको जनघनत्व 50 र जनसंख्या बृद्धिदर 1.67 थियो। [1] यो जिल्लाको लैङ्गिक अनुपात 97.97 छ।[1]

गाविस[संपादन करीं]

यो जिल्लाका गाविसहरुको सामान्य जानकारी निम्न लिखित सूचीमा दिइएको छ।[1] विस्तृत जानकारी गाविसको पृष्ठमा हेर्नुहोस्।

क्र सं नाम क्षेत्रफल (हे.) सदरमुकाम देखिको दुरी सदरमुकाम जोड्ने बाटोको प्रकार औसत समय ईलाका
1 मार्तडी 8752 0 कोष गोरेटो बाटो 0 1
2 जुगाडा 5470 2 कोष ,, 2 घण्टा 1
3 बुढिगंगा 6554 4 कोष ,, 3,, 1
4 पाण्डुसेन 5251 10 कोष ,, 1 दिन 5
5 कोल्टी 14922 12 कोष ,, 1,, 5
6 कोटिला 4966 12 कोष ,, 1 दिन 2
6 जगन्नाथ 4988 16 कोष ,, 2,, 2
8 गोत्रि 10940 22 कोष ,, 3,, 2
9 जुकोट 4376 20 कोष ,, 3,, 3
10 वाई 5251 18 कोष ,, 2,, 3
11 साप्पाटा 5798 24 कोष ,, 3,, 3
12 रुगिन 6017 30 कोष ,, 3,, 4
13 बांधु 7111 14 कोष ,, 2,, 4
14 बिच्छया 43766 40 कोष ,, 4,, 4
15 मानाकोट 5470 7 कोष ,, 1,, 6
16 दहकोट 21880 10 कोष ,, 1,, 6
17 आटिचौर 5032 8 कोष ,, 1,, 6
18 डोगडी 4909 15 कोष ,, 2,, 7
19 गुदुखाती 5076 14 कोष ,, 2,, 7
20 जयवागेश्वरी 4682 20 कोष ,, 2,, 7
21 कांडा 5185 22 कोष ,, 3,, 7
22 कुल्देवमान्डौ 4616 10 कोष ,, 1,, 8
23 ब्रह्रमतोला 4923 8 कोष ,, 1,, 8
24 बाह्रबिस 4704 14 कोष ,, 2,, 8
25 तोलि 5360 13 कोष ,, 1,, 9
26 कैलाशमाण्डौ 7658 10 कोष ,, 1,, 9
27 छतारा 5141 16 कोष ,, 2,, 9

स्रोत[संपादन करीं]

  1. 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 1.15 1.16 1.17 1.18 सरकार, नेपाल, जिल्ला बस्तुगत विवरण तथा तथ्याड्क पुस्तिका, नेपाल सरकार, केन्द्रिय तथ्याङ्क विभाग

यो पनि हेर्नुहोस्[संपादन करीं]

नेपालको क्षेत्रिय बर्गिकरण