भारत: रिवीजन सभ के बीचा में अंतर

विकिपीडिया से
Content deleted Content added
छो Reverted edits by 2.101.225.126 (talk) to last revision by Nepaboy
लाइन 117: लाइन 117:


भारतीय संस्कृति क सभसे मुख्य बिसेसता बा एकर बहुरंगी रूप। भारत में बहुत प्रकार क [[जाति]], [[प्रजाति]] आ [[धर्म]] क लोग बाटे आ भारत की एक क्षेत्र से दूसरा क्षेत्र में खान-पान, रहन-सहन जइसन चीजन में बहुत अंतर देखे के मिलेला। एकरी बावजूद भारतीय संस्कृति का एगो अलग पहचान बा। अंग्रेज लोग भारत की एही भूगोलिक आ सांस्कृतिक विविधता के देख के ए के एगो ''उप-महाद्वीप'' के लोग हालाँकि अब भारतीय एकता आ अखंडता क समर्थक ए शब्द क प्रयोग ना कइल चाहेला लोग।
भारतीय संस्कृति क सभसे मुख्य बिसेसता बा एकर बहुरंगी रूप। भारत में बहुत प्रकार क [[जाति]], [[प्रजाति]] आ [[धर्म]] क लोग बाटे आ भारत की एक क्षेत्र से दूसरा क्षेत्र में खान-पान, रहन-सहन जइसन चीजन में बहुत अंतर देखे के मिलेला। एकरी बावजूद भारतीय संस्कृति का एगो अलग पहचान बा। अंग्रेज लोग भारत की एही भूगोलिक आ सांस्कृतिक विविधता के देख के ए के एगो ''उप-महाद्वीप'' के लोग हालाँकि अब भारतीय एकता आ अखंडता क समर्थक ए शब्द क प्रयोग ना कइल चाहेला लोग।

{| class="infobox borderless"
|+ National symbols of the Republic of India (Official)
|-
! '''National animal'''
|
| [[Image:2005-bandipur-tusker.jpg|50px]]
|-
! '''National bird'''
|
| [[Image:Pavo muticus (Tierpark Berlin) - 1017-899-(118).jpg|50px]]
|-
! '''National tree'''
|
| [[Image:Banyan tree on the banks of Khadakwasla Dam.jpg|50px]]
|-
! '''National flower'''
|
| [[Image:Sacred lotus Nelumbo nucifera.jpg|50px]]
|-
! '''National heritage animal'''
|
| [[Image:Panthera tigris.jpg|50px]]
|-
! '''National aquatic marine mammal'''
|
| [[Image:PlatanistaHardwicke.jpg|50px]]
|-
! '''National reptile'''
|
| [[Image:King-Cobra.jpg|50px]]
|-
! '''National heritage mammal'''
|
| [[Image:Hanuman Langur.jpg|50px]]
|-
! '''National fruit'''
|
| [[Image:An Unripe Mango Of Ratnagiri (India).JPG|50px]]
|-
! '''National temple'''
|
| [[Image:New Delhi Temple.jpg|50px]]
|-
! '''National river'''
|
| [[Image:River Ganges.JPG|50px]]
|-
! '''National mountain'''
|
| [[Image:Nanda Devi 2006.JPG|50px]]
|-
|}


==नामोत्पत्ति==
==नामोत्पत्ति==

19:19, 4 मई 2015 तक ले भइल बदलाव

रिपब्लिक ऑफ़ इण्डिया
Republic of India

भारत गणराज्य
दायें, बायें और दर्शक की ओर देखते हुये तीन शेर दिखाई देते हैं। नीचे के भाग में चित्रवल्लरी में एक भाग एक दौड़नेवाला घोड़े युक्त और दूसरी तरफ एक हाथी दिखाई देता है, इन दोनों के मध्य २४-आरियों वाला एक चक्र है। सबसे नीचे एक आदर्श वाक्य "सत्यमेव जयते" लिखा है।
प्रतीक चिह्न
मोटो: "सत्यमेव जयते" (संस्कृत)
"सत्य की ही विजय होती है"
राष्ट्रगान: जन गण मन[1][2]
राष्ट्र गीत:
वन्दे मातरम्
"माँ, मैं आपको नमन करता हूँ।"[नोट 1][3][2]
भारत पर केन्द्रित ग्लोब चित्र जिसमें भारत पर प्रकाश डाला गया है।
भारत द्वारा नियंत्रित क्षेत्र को गहरे हरे रंग में दिखाया गया है;
दावाकृत भूभाग जिसपर नियंत्रण नहीं है उसे हल्के हरे रंग में दिखाया गया है।
राजधानीनई दिल्ली
सभसे बड़ शहरमुम्बई
ऑफिशियल भाषा
दर्जाप्राप्त क्षेत्रीय भाषा
राष्ट्रभाषाकोई नहीं
लोग कहालाभारतीय
सरकारसंघीय संसदीय
संवैधानिक गणराज्य[6]
प्रणब मुखर्जी
मोहम्मद हामिद अंसारी
नरेंद्र मोदी (भाजपा)
सुमित्रा महाजन (भाजपा)
राजेन्द्र मल लोढ़ा[7]
बिधायिकाभारतीय संसद
• ऊपरी सदन
राज्यसभा
• निचला सदन
लोक सभा
स्वतन्त्रता 
१५ अगस्त १९४७
२६ जनवरी १९५०
• जल (%)
९.६
जनसंख्या
• २०११ अनुमान
१,२१०,१९३,४२२ (द्वितीय)
जीडीपी (पीपीपी)२०१४ अनुमान
• कुल
$५.३०२ महाशंख[8] (तीसरा)
• प्रति ब्यक्ति
$४,२०९[8] (१३३वीं)
जीडीपी (नॉमिनल)२०१४ अनुमान
• कुल
$१.८४२ महाशंख[8] (१०वीं)
• Per capita
$१,३८९[8] (१४८वाँ)
गिनी (२०१०)३३.९[9]
Error: Invalid Gini value · ३९वाँ
एचडीआइ (२०१२)Increase ०.५५४[10][11]
Error: Invalid HDI value · १३६वाँ (मध्यम)
करेंसीभारतीय रुपया () (INR)
टाइम जोनभारतीय मानक समय (यूटीसी+५:३०)
• गर्मीं में (डीएसटी)
अपरिवर्तनीय (यूटीसी+५:३०)
तारीख प्रारूपdd-mm-yyyy (CE)
ड्राइविंगleft
कालिंग कोड+९१
इंटरनेट टीएलडीडॉट इन

भारत देश (अंग्रेजी: India), या सरकारी रूप से भारत गणराज्य (अंग्रेजी: Republic of India), दक्खिनी एशिया में एगो देश ह। भारतीय साहित्य में ए के जम्बूद्वीप, आर्यावर्त, आ अजनाभदेश भी कहल गइल बा। भारत, भौगोलिक क्षेत्रफल की हिसाब से से विश्व क सातवाँ सबसे बड़हन अउरी जनसंख्या की हिसाब से चीन की बाद दुसरा सबसे बड़ देश ह। भारत क जनसंख्या २०११ की जनगणना की हिसाब से १.२ अरब बाटे।

भारत की उत्तर में हिमालय पहाड़, दक्खिन में हिन्द महासागर, पच्छिम में अरब सागर आ पूरुब ओर बंगाल क खाड़ी बाटे। भारत जमीनी सीमा जेवन देशन की संघे साझा बा उनहन में पच्छिम में पाकिस्तान, अफ़ग़ानिस्तान, उत्तर-पूरब में चीन, नेपाल, आ भूटान अउरी पूरुब ओर बांग्लादेशम्याँमार देश बाड़ें। हिन्द महासागर में एकरी दक्खिन-पश्चिम में मालदीव, दक्खिन में श्री लंका अउर दक्खिन-पूरब में इंडोनेशिया ह।

हिमालय से निकले वाली नद्दी कुल के ले आवल निक्षेप से उत्तरी भारत क मैदान बनल बा जेवन बहुत ऊपजाऊ बा। एही मैदान क पच्छिमी तटीय हिस्सा विश्व की प्राचीनतम सभ्यता सिन्धु घाटी सभ्यता क जनम भुईं ह आ एही उत्तर भारत की मैदान में विश्व क चार गो प्रमुख धर्म : सनातन-हिन्दू धर्म, बौद्ध, जैन अउरी सिख धर्म जनम लिहलन अउर विकसित भइलें। गंगा नदी भारत क सभसे महत्वपूर्ण नदी बाटे जेवन इहाँ की संस्कृति में बहुत पबित्र मानल जाले।

जहाँ तक भारत की लोगन का सवाल बा जनसंख्या की हिसाब से ई विश्व क सबसे बड़हन लोकतंत्र ह। इहवाँ संसदीय प्रणाली की आधार पर शासन चलेला आ देश क मुखिया राष्ट्रपति होलें लेकिन परधानमंत्री सभसे शक्तिशाली पद होला। १९९१ ई. मे आर्थिक सुधार की बाद भारत की अर्थव्यवस्था में खूब तेज़ वृद्धि देखल गइल बा। भारत नामिक GDP की अनुसार बिस्व में दसवां सबसे बड़हन आ PPP की हिसाब से दुनिया में तीसरी सबसे बड़हन अर्थव्यवस्था ह।

भारतीय संस्कृति क सभसे मुख्य बिसेसता बा एकर बहुरंगी रूप। भारत में बहुत प्रकार क जाति, प्रजातिधर्म क लोग बाटे आ भारत की एक क्षेत्र से दूसरा क्षेत्र में खान-पान, रहन-सहन जइसन चीजन में बहुत अंतर देखे के मिलेला। एकरी बावजूद भारतीय संस्कृति का एगो अलग पहचान बा। अंग्रेज लोग भारत की एही भूगोलिक आ सांस्कृतिक विविधता के देख के ए के एगो उप-महाद्वीप के लोग हालाँकि अब भारतीय एकता आ अखंडता क समर्थक ए शब्द क प्रयोग ना कइल चाहेला लोग।

नामोत्पत्ति

भारत के दुगो आधिकारिक नाम हवे- हिन्दी में भारत औरि अंग्रेज़ी में इण्डिया (India)। इण्डिया नाम के उत्पत्ति सिन्धु नदी के अंग्रेजी नाम "इण्डस" से भइल हवे। भारत नाम, एक प्राचीन हिन्दू सम्राट भरत जौन मनु के वंशज ऋषभदेव के ज्येष्ठ पुत्र रहे तथा जेकर कथा श्रीमद्भागवत महापुराण में हवे,ओकरे नाम से लिहल गैइल ह। भारत (भा + रत) शब्द के मतलब हवे आन्तरिक प्रकाश या विदेक-रूपी प्रकाश में लीन। एगो तीसरा नाम भि हवे हिन्दुस्तान जेकर अर्थ ह हिन्द(हिन्दू) के भूमि होला जौन प्राचीन काल ऋषि द्वारा दिहल गैइल बा। प्राचीन काल में ई कम प्रयुक्त होअत रहल तथा कालान्तर में अधिक प्रचलित हो गैइल विशेषकर अरब/ईरान में। भारत में यह नाम मुगल काल से अधिक प्रचलित हो गैइल यद्यपि ऐकर समकालीन उपयोग कम औरि प्रायः उत्तरी भारत के खातिर होऐला।ऐकर बावजुद भारतवर्ष के वैदिक काल से आर्यावर्त "जम्बूद्वीप" औरि "अजनाभदेश" के नाम से भी जानल जाला। बहुत पहले ई देश 'सोने के चिड़िया' के रूप में जाना जात रहल।

राष्ट्र के रुप में उदय

भारत के एगो सनातन राष्ट्र मानल जाला काहेकी है ई मानव-सभ्यता के पहिला राष्ट्र रहल। श्रीमद्भागवत के पञ्चम स्कन्ध में भारत राष्ट्र के स्थापना के वर्णन आवेला। भारतीय दर्शन के अनुसार सृष्टि उत्पत्ति के पश्चात ब्रह्मा के मानस पुत्र स्वयंभू मनु व्यवस्था सम्भल्ल्न। उनकर दूगो पुत्र, प्रियव्रत और उत्तानपाद रहलन। उत्तानपाद भक्त ध्रुव के पिता रहलन। एही प्रियव्रत के दस पुत्र रहलन। तीनगो पुत्र बाल्यकाल से ही विरक्त रहलन। एही कारण प्रियव्रत पृथ्वी के सात भागों में विभक्त कर एक-एकगो भाग हरेक पुत्र के सौंप देहलन। एही में से एगो आग्नीध्र रहलन जकरके जम्बूद्वीप के शासन कार्य सौंपा गईलन। वृद्धावस्था में आग्नीध्र अपन नौ पुत्रों के जम्बूद्वीप के विभिन्न नौ स्थान के शासन दायित्व सौंप देहलन। इ नौ पुत्र में सबसे बड़ नाभि रहलन जेकरा हिमवर्ष के भू-भाग मिलल। उ हिमवर्ष के स्वयं के नाम अजनाभ से जोड़ कर अजनाभवर्ष प्रचारित कईलन। ई हिमवर्ष या अजनाभवर्ष ए प्राचीन भारत देश रहल। राजा नाभि के पुत्र ऋषभ रहलन। ऋषभदेव के सौ पुत्रों में भरत ज्येष्ठ एवं सबसे गुणवान रहलन। पहले भारतवर्ष के नाम ॠषभदेव के पिता नाभिराज के नाम पर अजनाभवर्ष प्रसिद्ध रहल। भरत के नाम से ही लोग अजनाभखण्ड के भारतवर्ष कहे लगलन ।

इतिहास

तीसरी शताब्दी में सम्राट अशोक द्वारा बनावल गईल मध्य प्रदेश में साँची का स्तूप

पाषाण युग भीमबेटका मध्य प्रदेश की गुफाएँ भारत में मानव जीवन क प्राचीनतम प्रमाण हईन । पहली स्थाई बस्तियों ने ९००० बरिस पहिले स्वरुप लहलेन। ईह आगे चल कर सिन्धु घाटी सभ्यता में विकसित भईलिन, जे २६वीं शताब्दी ईसा पूर्व और २०वीं शताब्दी ईसा पूर्व के मध्य अपने चरम पर रहलेन। [13] लगभग १६०० ईसा पहिले आर्य भारत अईलेन और उन्होंने उत्तर भारतीय क्षेत्रन में वैदिक सभ्यता क शुरुआत कईलेन। ई सभ्यता के स्रोत वेद और पुराण हउअन। किन्तु आर्य-आक्रमण-सिद्धांत अबहीं तक विवाद क मामला ह। बाल गंगाधर तिलक सहित कुछ विद्वानन क मान्यता ह कि आर्य भारतवर्ष क स्थायी निवासी हउअन अउर वैदिक इतिहास करीब ७५,००० वर्ष पपुराना ह।[14] एही समय दक्षिण भारत में द्रविड़ सभ्यता का विकास होत रहल। दुनु जातियों ने एक दूसरे के खूबियों के अपनईलेन अउर भारत में एक मिश्रित-संस्कृति क निर्माण कईलेन।

५०० ईसवी पूर्व कॆ बाद कई स्वतंत्र राज्य भईलेन। भारत क शुरुआती राजवंशन में उत्तर भारत क मौर्य राजवंश उल्लेखनीय ह जेकर प्रतापी सम्राट अशोक क विश्व इतिहास में विशेष स्थान ह।[15] १८० ईसवी के शुरुआत से मध्य एशिया से कई आक्रमण भयल, जेकरे परिणामस्वरूप उत्तर भारतीय उपमहाद्वीप में यूनानी, शक, पार्थी और आखिर में कुषाण राजवंश स्थापित भईलेन। तीसरी शताब्दी के आगे क समय जब भारत पर गुप्त वंश का शासन रहल, भारत क "स्वर्णिम काल" कहलायल।"[16][17] दक्षिण भारत में भिन्न-भिन्न काल-खण्डन में कई राजवंश चालुक्य, चेर, चोल, पल्लव तथा पांड्य भईलेन। ईसा के आसपास संगम-साहित्य अपने चरम पर रहल, जेमें तमिळ भाषा का परिवर्धन भयल। सातवाहनन और चालुक्यन ने मध्य भारत में आपन वर्चस्व स्थापित कईलेन । विज्ञान, कला, साहित्य, गणित, खगोलशास्त्र, प्राचीन प्रौद्योगिकी, धर्म, अउर दर्शन एही राजाओं के शासनकाल में फललन-फूललन ।

१२वीं शताब्दी के शुरुआत में, भारत पर इस्लामी आक्रमणन के बाद, उत्तरी अउर केन्द्रीय भारत क अधिकांश भाग दिल्ली सल्तनत के शासनाधीन हो गईल; और बाद में, अधिकांश उपमहाद्वीप मुगल वंश के अधीन हो गईल। दक्षिण भारत में विजयनगर साम्राज्य शक्तिशाली बनल। मुगलन के संक्षिप्त अधिकार के बाद सत्रहवीं सदी में दक्षिण और मध्य भारत में मराठन का उत्कर्ष भयल। उत्तर पश्चिम में सिक्खन क शक्ति में बढ़त भईल।

१७वीं शताब्दी के मध्यकाल में पुर्तगाल, डच, फ्रांस, ब्रिटेन सहित अनेक यूरोपीय देशन, जे भारत से व्यापार करे के चाहत रहलन, देश क आतंरिक शासकीय अराजकता क फायदा उठईलन। अंग्रेज दूसरे देशों से व्यापार के चाहे वाला लोगन के रोके में सफल भईलेन और १८४० तक लगभग पूरा देश पर शासन करे में सफल भईलेन। १८५७ में ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कम्पनी के विरुद्ध असफल विद्रोह, जो भारतीय स्वतन्त्रता के प्रथम संग्राम से भी जानल जला, के बाद भारत क अधिकांश भाग सीधे अंग्रेजी शासन के प्रशासनिक नियंत्रण में आ गईल। [18]

कोणार्क-चक्र - १३वीं शताब्दी में बनल उड़ीसा के सूर्य मन्दिर में स्थित, ई दुनिया के सब से प्रसिद्घ ऐतिहासिक स्मारकन में से एक ह।

बीसवी सदी के प्रारम्भ में आधुनिक शिक्षा क प्रसार और विश्वपटल पर बदलती राजनीतिक परिस्थितियन के चलते भारत में एक बौद्धिक आन्दोलन क सूत्रपात भयल जे सामाजिक और राजनीतिक स्तर पर अनेक बदलाव और कई आन्दोलन क नीव रखलस। १८८५ में इन्डियन नेशनल कांग्रेस क स्थापना स्वतन्त्रता आन्दोलन के एक गतिमान स्वरूप देहलस। बीसवीं शताब्दी के शुरुआत में लम्बा समय तक स्वतंत्रता प्राप्ति के लिये बहुत बड़ा अहिंसावादी संघर्ष चलल, जेकर नेतृत्‍व महात्मा गांधी, जिनके आधिकारिक रुप से आधुनिक भारत क 'राष्ट्रपिता' के रूप में संबोधित करल जाला, कईलेन। एकरे साथ-साथ चंद्रशेखर आजाद, सरदार भगत सिंह, सुखदेव, राजगुरू, नेताजी सुभाष चन्द्र बोस, सावरकर आदि के नेतृत्‍व में चलल क्रांतिकारी संघर्ष के फलस्वरुप १५ अगस्त, १९४७ के भारत ने अंग्रेजी शासन से पूर्णतः स्वतंत्रता प्राप्त कईलस। ओकरे बाद २६ जनवरी, १९५० के भारत एक गणराज्य बनल।

भारत क पड़ोसी राष्ट्रन के साथ अनसुलझा सीमा विवाद ह। एही खातिर एके छोटा पैमाना पर युद्ध का भी सामना करे के पड़ल ह। १९६२ में चीन के साथ, अउर १९४७, १९६५, १९७१ अउर १९९९ में पाकिस्तान के साथ लड़ाई हो चुकल बा।

भारत गुटनिरपेक्ष आन्दोलन अउर संयुक्त राष्ट्र संघ के संस्थापक सदस्य देशन में से एक ह।

१९७४ में भारत आपन पहिला परमाणु परीक्षण कईले रहल जेकरे बाद १९९८ में ५ अउर परीक्षण भयल। १९९० के दशक में भयल आर्थिक सुधारीकरण क बदौलत आज देश सबसे तेज़ी से विकासशील राष्ट्रन क सूची में आ गयल बा।

भारत के प्रान्त और ओक‍र राजधानी

(

)

भारत में २९ गो राज्य आ ७ गो केन्द्रशासित प्रदेश बा।

राज्यों के नाम निम्नवत हैं- (कोष्टक में राजधानी का नाम)
हिंद महासागरबंगाल के खाड़ीअंडमान सागरअरब सागरलक्षदीप सागरसियाचिन ग्लेशियरअंडमान अउरी निकोबार दीपसमूहचंडीगढ़दादरा अउरी नगर हवेलीदमन अउरी दीवदिल्लीलक्षदीपपुद्दुचेरीपुद्दुचेरीपुद्दुचेरीअरुणाचल प्रदेशआसामबिहारछत्तीसगढ़गोवागुजरातहरियाणाहिमाचल प्रदेशजम्मू अउरी काश्मीरझारखंडकर्नाटककेरलमध्य प्रदेशमहाराष्ट्रमणिपुरमेघालयमिजोरमनागालैंडओडिशापंजाबराजस्थानसिक्किमतमिल नाडुत्रिपुराउत्तर प्रदेशउत्तराखंडपच्छिम बंगालअफगानिस्तानबांग्लादेशभूटानम्यांमारचीननेपालपाकिस्तानश्रीलंकाताजिकिस्तानदादरा अउरी नगर हवेलीदमन अउरी दीवपुद्दुचेरीपुद्दुचेरीपुद्दुचेरीपुद्दुचेरीगोवागुजरातजम्मू अउरी काश्मीरकर्नाटककेरलमध्य प्रदेशमहाराष्ट्रराजस्थानतमिल नाडुआसाममेघालयआंध्र प्रदेशअरुणाचल प्रदेशनागालैंडमणिपुरमिजोरमतेलंगानात्रिपुरापच्छिम बंगालसिक्किमभूटानबांग्लादेशबिहारझारखंडओडिशाछत्तीसगढ़उत्तर प्रदेशउत्तराखंडनेपालदिल्लीहरियाणापंजाबहिमाचल प्रदेशचंडीगढ़पाकिस्तानश्रीलंकाश्रीलंकाश्रीलंकाश्रीलंकाश्रीलंकाश्रीलंकाश्रीलंकाश्रीलंकाश्रीलंकाजम्मू आ काश्मीर के बिबादित इलाकाजम्मू आ काश्मीर के बिबादित इलाका
भारत के 29 गो राज्य आ 7 गो संघ राज्य क्षेत्र के क्लिक करे जोग नक्सा
केन्द्रशासित प्रदेश

† चंडीगढ़ एक केंद्रशासित प्रदेश और पंजाब और हरियाणा ई दू राज्यन क राजधानी बा।

भूगोल

भारत में बोलल जाने वाली भाषाएँ

भारतीय संविधान एक राष्ट्रभाषा का वर्णन ना करेला । भारत में कउनो एक राष्ट्रभाषा न ह। संविधान के अनुसार केंद्रीय सरकार में काम हिन्दी और अंग्रेज़ी भाषा में होला, और राज्यन में हिन्दी अथवा आपन-आपन क्षेत्रीय भाषा में काम होला। भाषाई मामले में भारतवर्ष विश्व के समृद्धतम् देशों में से एक ह। ईहाँ मुख्यतः बोलल जाने वाली भाषाओं क सूची ई बा:

राष्ट्रीय गान आउ राष्ट्रीय गीत

भारत के राष्ट्रीय गान जन-गण-मन बा । इ बंगाली में गुरुदेव रवीन्द्रनाथ टैगोर द्वारा लिखल गइल बा। भारत के राष्ट्रीय गीत वन्दे मातरम् बा। एकरा के बंकिमचंद्र चटर्जी लिखले बानी आउ भारत क स्वतंत्रता संग्राम में ई गीत के महत्वपूर्ण भूमिका रहे| ई गीत प्रसिद्ध उपन्यास आनंदमठ से लेहल गईल बा।

इहो लेख देखल जाय

सन्दर्भ

  1. Wolpert 2003, p. 1.
  2. 2.0 2.1 "National Symbols | National Portal of India" (अंग्रेज़ी में). इंडिया पोर्टल. Retrieved १३ मई २०१४. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Unknown parameter |trans_title= ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  3. 3.0 3.1 National Informatics Centre 2005.
  4. "Profile | National Portal of India". इंडिया पोर्टल. Retrieved १३ मई २०१४. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  5. "Eighth Schedule" (PDF). Retrieved 1 July 2013.
  6. राष्ट्रीय सूचना विज्ञान केन्द्र 2005.
  7. "Justice R M Lodha sworn in as 41st chief justice of Supreme Court". आईएएनएस (अंग्रेज़ी में). न्यूज़ बिहारप्रभा. Retrieved १३ मई २०१४. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Unknown parameter |trans_title= ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 "Report for Selected Countries and Subjects" (अंग्रेज़ी में). विश्व आर्थिक आउटलुक डाटाबेस, अन्तर्राष्ट्रीय मुद्रा कोष. २७ अक्टूबर २०१३. Retrieved १३ मई २०१४. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= and |date= (help); Unknown parameter |trans_title= ignored (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  9. "Gini Index". World Bank. Retrieved 2 March 2011.
  10. United Nations 2012.
  11. Human Development Reports
  12. "INDIA STATS : Million plus cities in India as per Census 2011".
  13. "Introduction to the Ancient Indus Valley". Harappa. 1996. Retrieved 2007-06-18.
  14. "How ancient are the Vedas". Yahoo Answers. 2009. Retrieved 2009-11-30.
  15. Jona Lendering. "Maurya dynasty". Retrieved 2007-06-17.
  16. "Gupta period has been described as the Golden Age of Indian history". National Informatics Centre (NIC). Retrieved 2007-10-03. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
  17. Heitzman, James. (2007). "Gupta Dynasty," Microsoft® Encarta® Online Encyclopedia 2007
  18. "History : Indian Freedom Struggle (1857-1947)". National Informatics Centre (NIC). Retrieved 2007-10-03. And by 1856, the British conquest and its authority were firmly established.


उद्धरण खराबी:<ref> tags exist for a group named "नोट", but no corresponding <references group="नोट"/> tag was found