हीलियम

विकिपीडिया से
Helium,  2He
आम लच्छन (जनरल प्रापर्टी)
नाँव के उच्चारण/ˈhliəm/ (HEE-lee-əm)
रूपरंगcolorless gas, exhibiting a red-orange glow when placed in a high-voltage electric field
स्टैंडर्ड परमाणु वजन (Ar, standard)4.002602(2)[1]
पीरियाडिक टेबल में Helium
Hydrogen हीलियम
लिथियम बेरीलियम बोरॉन कार्बन नाइट्रोजन ऑक्सीजन फ्लोरीन नियॉन
सोडियम मैग्नीशियम अल्मुनिया सिलिकॉन फॉस्फोरस गंधक क्लोरीन आर्गन
पोटैशियम कैल्शियम स्कैंडियम टाइटैनियम वैनेडियम क्रोमियम मैंगनीज लोहा कोबाल्ट निकेल ताँमा जस्ता गैलियम जर्मेनियम आर्सेनिक सेलीनियम ब्रोमीन क्रिप्टन
रुबिडियम स्ट्रॉन्सियम यिट्रियम जिरकोनियम नियोबियम मॉलिब्डेनम टेक्नीशियम रुथेनियम रोडियम पैलेडियम चानी कैडमियम इंडियम टीना एंटिमनी टेल्यूरियम आयोडीन जेनॉन
सीजियम बेरियम लैंथेनम सेरियम प्रासियोडाइमियम नियोडाइमियम प्रोमेथियम समेरियम युरोपियम गैडोलिनियम टर्बियम डिस्प्रोसियम होल्मियम अर्बियम थुलियम यिट्टर्बियम लुटेटियम हाफ्नियम टैंटलम टंगस्टन रेनियम ऑस्मियम इरीडियम प्लैटिनम सोना पारा थैलियम सीसा बिस्मथ पोलोनियम एस्टेटीन रेडान
फ्रंशियम रेडियम एक्टिनियम थोरियम प्रोटैक्टिनियम यूरेनियम नेप्चुनियम प्लुटोनियम अमेरिसियम क्युरियम बर्केलियम कैलिफोर्नियम आइंस्टाइनियम फर्मियम मेंडेलेवियम नोबेलियम लॉरेंशियम रदरफोर्डियम डब्नियम सीबोर्गियम बोरियम (तत्व) हस्सियम मेइट्नेरियम डार्मश्टाटियम रंटगेनियम कॉपरनीशियम निहोनियम फ्लेरोवियम मॉस्कोवियम लिवरमोरियम टेनेसीन ओगानेस्सन


He

Ne
hydrogenheliumlithium
परमाणु नंबर (Z)2
ग्रुपgroup 18 (noble gases)
पीरियड1
ब्लॉकs
इलेक्ट्रान कन्फिगरेशन1s2
Electrons per shell
2
भौतिक लच्छन
फेज at STPgas
पघिलाव ताप0.95 K ​(−272.20 °C, ​−457.96 °F) (at 2.5 MPa)
उबाल ताप4.222 K ​(−268.928 °C, ​−452.070 °F)
घनत्व (at STP)0.1786 g/L
जब लिक्विड होखे ( प.ता.)0.145 g/cm3
जब लिक्विड होखे ( उ.ता.)0.125 g/cm3
ट्रिपल प्वाइंट2.177 K, ​5.043 kPa
क्रिटिकल प्वाइंट5.1953 K, 0.22746 MPa
फ्यूजन के एन्थाल्पी0.0138 kJ/mol
बास्पीकरण के एन्थाल्पी0.0829 kJ/mol
मोलर हीट कैपसिटी20.78[2] J/(mol·K)
भाप दाब (defined by ITS-90)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K)     1.23 1.67 2.48 4.21
परमाणु संबंधी लच्छन
ऑक्सीडेशन स्टेट0
इलेक्ट्रोनिगेटिविटीPauling scale: no data
आयनाइजेशन एनर्जी
  • 1st: 2372.3 kJ/mol
  • 2nd: 5250.5 kJ/mol
कोवैलेंट रेडियस28 pm
वान डर वाल्स रेडियस140 pm
स्पेक्ट्रल रेंज में रंग के लाइन सभ
स्पेक्ट्रल लाइन
अन्य लच्छन
क्रिस्टल स्ट्रक्चरhexagonal close-packed (hcp)
Hexagonal close-packed crystal structure for helium
आवाज के गति972 m/s
थर्मल कंडक्टिविटी0.1513 W/(m·K)
चुंबकी क्रमdiamagnetic[3]
सीएएस (CAS) नंबर7440-59-7
इतिहास
नाँव धराइलafter Helios, Greek god of the Sun
खोजPierre Janssen, Norman Lockyer (1868)
पहिला आइसोलेशनWilliam Ramsay, Per Teodor Cleve, Abraham Langlet (1895)
helium के प्रमुख आइसोटोप
Iso­tope Abun­dance Half-life (t1/2) Decay mode Pro­duct
3He 0.000137%* 3He is stable with 1 neutron
4He 99.999863%* 4He is stable with 2 neutrons
* Atmospheric value, abundance may differ elsewhere
|

हीलियम चाहे हिलियम (अंग्रेजी: Helium; ग्रीक शब्द हेलियोस से जेके मतलब सुरुज होला) एगो रसायनिक तत्व बाटे। एकर रासायनिक चीन्हा He हवे आ परमाणु नंबर 2 हवे। ई एगो बिनारंग, बेसवाद आ बिनागंध वाली; अक्रियाशील गैस हवे। ई मोनोएटामिक रूप में मिले ले आ बिसैला ना होखे ले। एह गैस के उबाल ताप सगरी रसायनिक तत्व सभ में सबसे कम हवे। हीलियम, हाइड्रोजन के बाद दुसरही सभसे हल्लुक गैस हवे आ ब्रह्मांड के जेतना हिस्सा के बारे में जानकारी बाटे ओह में ई हाड्रोजन के बाद दुसरा सभसे बेसी पावल जाए वाला तत्व भी बा। लगभग 24% तत्व द्रब्यमान एह गैस के रूप में बाटे। सगरी हैबी धातु सभ के मिला दिहल जाय तबो ई बारह गुना मात्रा में बा।

हीलियम के वर्तमान मात्रा में से ज्यादतर हिस्सा हीलियम-4 के बाटे जेकर अधिकतर हिस्सा बिग बैंग के समय के बनल हवे। एकरे अलावा तारा सभ में लगातार हीलियम के पैदाइश हो रहल बा काहें कि तारा सभ में परमाणु फ्यूजन होखत रहे ला।

हीलियम

पृथ्वी पर ई तत्व बहुत कम पावल जाय वाले तत्वन में से एक हवे—वायुमंडल में आयतन अनुसार बस 5.2 पीपीएम मात्रा मौजूद बा। वर्तमान में पृथ्वी पर जेतना भी हीलियम मौजूद बा ऊ लगभग सगरी हैभी रेडियोएक्टिव तत्व सभ (जइसे कि थोरियम आ यूरेनियम, हालाँकि अउरियो बाने) के प्राकृतिक रूप से रेडियोएक्टिव क्षय से निकलल हवे, काहें कि क्षय में निकले वाला अल्फा पार्टिकल सभ में हीलियम-4 के न्यूक्लिआइ होला। ई रेडियोजेनिक हीलियम बाकी प्राकृतिक गैस सभ के साथे मिलल बाटे आ एकर कंसंट्रेशन अधिकतम 7% (आयतन अनुसार) तक ले मिले ला, एही से एकरा के लो टेम्प्रेचर मेथड के कामर्शियल इस्तमाल खाती निकालल जाला, एह तरीका के फ्रैक्शनल डिस्टिलेशन कहल जाला। एकरे पहिले एकरा के नान-रिन्यूएबल संसाधन के रूप में देखल जाय काहें कि एक बेर एकरे वायुमंडल में प्रवेश के बाद एकरा के दोबारा इस्तेमाल खाती हासिल कइल संभव ना रहल-एकरा के बहुत कम सप्लाई वाली चीज मानल जाय।[5][6][7] हालाँकि, हाल के अध्ययन सभ में ई बात सोझा आइल बा कि पृथ्वी के अंदरूनी हिस्सा में रेडियोसक्रियता द्वारा पैदा होखे वाली गैस प्राकृतिक रिजर्वायर (वायुमंडल) में पहिले से बेसी मात्रा में भी कंसंट्रेट पावल जा सके ला,[8][9] कुछ दशा में ज्वालामुखी क्रिया द्वारा निकले के कारण।[10]

संदर्भ[संपादन करीं]

  1. Meija, J.; Coplen, T. B. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (help)
  2. Shuen-Chen Hwang, Robert D. Lein, Daniel A. Morgan (2005). "Noble Gases". Kirk Othmer Encyclopedia of Chemical Technology. Wiley. pp. 343–383. doi:10.1002/0471238961.0701190508230114.a01.
  3. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  4. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  5. Connor, Steve (23 August 2010). "Why the world is running out of helium". The Independent. London. Retrieved 2013-09-16.
  6. Siegel, Ethan (12 December 2012). "Why the World Will Run Out of Helium". Starts with a Bang. Scienceblogs.com. Retrieved 2013-09-16.
  7. Witchalls, Clint (18 August 2010) Nobel prizewinner: We are running out of helium. New Scientist.(subscription required)
  8. Szondy, David. "We may not be running out of helium after all". www.gizmag.com. Retrieved 2016-04-01.
  9. "Press release: The unbearable lightness of helium..." EurekAlert. European Association of Geochemistry. 19 August 2015. Archived from the original on 6 September 2015. Retrieved 2016-04-01.
  10. Sample, Ian (28 June 2016). "Huge helium gas find in east Africa averts medical shortage". The Guardian.

बाहरी कड़ी[संपादन करीं]