फ़िराक़ गोरखपुरी

विकिपीडिया से
फ़िराक़ गोरखपुरी
जनमरघुपति सहाय
(1896-08-28)28 अगस्त 1896
गोरखपुर, नॉर्थ-वेस्टर्न प्रोविंस, ब्रिटिश भारत
निधन3 मार्च 1982(1982-03-03) (उमिर 85)
नई दिल्ली, भारत
लेखन उपनाँवफ़िराक़ गोरखपुरी
पेशाकवी, लेखक, समालोचक, बिद्वान, लेक्चरर, वक्ता
भाषाउर्दू, अंग्रेजी
राष्ट्रियताभारतीय
शिक्षाएमए (अंग्रेजी साहित्य)
महतारी संस्थाइलाहाबाद विश्वविद्यालय
बिधाग़ज़ल,[1] नज़्म, रुबाई, दोहा; साहित्यिक समालोचना
प्रमुख रचनागुल-ए-नग्मा
प्रमुख सम्मानपद्मभूषण (1968)
ज्ञानपीठ पुरस्कार (1969)
साहित्य अकादमी फेलोशिप (1970)
दसखत

फ़िराक़ गोरखपुरी (जनम: रघुपति सहाय, 28 अगस्त 1896 - 3 मार्च 1982) एगो भारतीय शायर, लेखक आ साहित्यिक समालोचक रहलें। उर्दू साहित्य में इनके योगदान ग़ज़ल, नज़्म, रुबाई, दोहा नियर बिधा में रहल आ कई गो समालोचना के किताब भी छपल; हालाँकि मुख्य रूप से इनके ग़ज़ल कहे वाला शायर के रूप में पहिचान हवे।[1] साहित्यिक हल्का में इनके फ़िराक़ साहब के नाँव से जानल जाय आ पेशा से ई इलाहाबाद यूनिवर्सिटी में अंग्रेजी साहित्य के लेक्चरर रहलें।

गोरखपुरी के रचना सभ में गुल-ए-नग्मा, रूह-ए-क़ायनात, रूप (रुबाई संग्रह), बज़्मे-ज़िंदगी रंगे-शायरी प्रमुख बाड़ी सऽ। 1960 में इनके साहित्य अकादमी अवार्ड, 1968 में पद्म भूषण आ सोवियत लैंड नेहरू अवार्ड, आ 1969 में भारत के सभसे बड़ साहित्यिक सम्मान ज्ञानपीठ पुरस्कार मिलल।

लमहर बेमारी के बाद नई दिल्ली में, 3 मार्च 1982 के, 85 बरिस के उमिर में इनके निधन भ गइल।

रचना[संपादन करीं]

शायरी
  • गुल-ए-नग्मा,
  • गुल-ए-रा'ना,
  • मशाल,
  • रूह-ए-क़ायनात,
  • शबनमिस्तान,
  • सरगम
  • रूप (रुबाई संग्रह),
  • बज़्मे-ज़िंदगी रंगे-शायरी
समालोचना
  • उर्दू की इश्किया शायरी
  • उर्दू ग़ज़ल

सम्मान[संपादन करीं]

  • 1960 – साहित्य अकादमी अवार्ड (उर्दू भाषा में)
  • 1968 – पद्मभूषण[2]
  • 1968 – सोवियत लैंड नेहरू अवार्ड
  • 1969 – ज्ञानपीठ सम्मान (उर्दू साहित्य में पहिला ज्ञानपीठ)[3]
  • 1970 – साहित्य अकादमी फेलोशिप
  • 1981 – ग़ालिब अकादमी अवार्ड

संदर्भ[संपादन करीं]

  1. 1.0 1.1 Ajai Mansingh 2015, p. i.
  2. "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original (PDF) on 15 November 2014. Retrieved 21 July 2015.
  3. "Jnanpith Laureates Official listings". ज्ञानपीठ Website. Archived from the original on 13 अक्टूबर 2007.

स्रोत[संपादन करीं]